Θεωρία του Holland
Διεθνώς υπάρχουν αρκετές επιστημονικές θεωρίες που επιχειρούν να συνδυάσουν επιμέρους προσωπικότητες, προτιμήσεις, κλίσεις, ενδιαφέροντα, ταλέντα, ικανότητες και δεξιότητες ανθρώπων με διάφορα επαγγέλματα.
Η πλέον διαδεδομένη και αποδεκτή διεθνώς θεωρία του Τζον Χόλλαντ καταγραφεί έξι τύπους ανθρώπινης προσωπικότητας, (realistic, investigative, artistic, social, enterprising, conventional). Ο πρακτικός, ο ερευνητικός, ο καλλιτεχνικός, ο κοινωνικός, ο επιχειρηματικός και ο συμβατικός, είναι οι έξι τύποι στους οποίους κατηγοριοποίησε την προσωπικότητα ο Τζον Χόλλαντ. Οι έξι αυτοί τύποι, συνδέονται και περιβάλλονται από αντίστοιχα και ομώνυμα εργασιακά περιβάλλοντα. Επιπλέον στο πλαίσιο της θεωρίας διευκρινίζεται ότι κάθε άνθρωπος είναι ικανός για περισσότερα από ένα επαγγέλματα.[1][2][3]
Βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας είναι ότι αποτελείται από διαφορετικούς τύπους ατόμων που έχουν πολλές ομοιότητες αλλά και διαφορές στην εμφάνιση, τη χροιά της φωνής, το χαρακτήρα, τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις, τις προτιμήσεις, τις ικανότητες, τις δεξιότητες, τα ταλέντα.
Κάθε άνθρωπος διακρίνεται για ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, που λείπουν από κάποιον άλλο και το αντίθετο. Ο καθένας μοιάζει με άλλους, αλλά και διαφέρει απ’ αυτούς.
Τα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού[σημ. 1], ο κατάλογος αντιστοίχησης επαγγελμάτων, άρα και η μεθοδολογία υλοποίησης του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στα στο χώρο των ΚΕ.ΣΥ.Π.[σημ. 2] και των ΓΡΑ.Σ.Ε.Π.[σημ. 3] στηρίζεται στο μοντέλο του Τζον Χόλλαντ. [4]
Περιγραφή των έξι τύπων προσωπικότητας του Χόλλαντ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πρακτικός - Ρεαλιστικός (Realistic)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα άτομα που υπάγονται στον πρακτικό τύπο, είναι πρακτικοί και ρεαλιστές, εσωστρεφείς, απόλυτοι και δογματικοί, εύρωστοι και επίμονοι, ενώ στις ενέργειές τους είναι αποτελεσματικοί, μεθοδικοί, προσγειωμένοι και συνήθως ευθείς και ειλικρινείς. Διαθέτουν τεχνικές, μηχανολογικές, και χειρωνακτικές ικανότητες, χειρίζονται με επιδεξιότητα εργαλεία, μηχανικά συστήματα και ηλεκτρονικό εξοπλισμό και συνήθως στρέφονται σε τεχνικά, τεχνολογικά, μηχανολογικά και κατασκευαστικά επαγγέλματα.
Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς προσανατολίζει σε εργασίες με πρακτικό, τεχνικό και συχνά υπαίθριο προσανατολισμό, με άμεσα ορατό αποτέλεσμα, καθώς και στην ανάπτυξη παραδοσιακών αξιών που έχουν σχέση με την εξουσία και τις οικονομικές απολαβές. Επαγγέλματα που ταιριάζουν με τον ίδιο τύπο είναι, μεταξύ άλλων, ο πολιτικός μηχανικός, ο μηχανολόγος-μηχανικός, ο χημικός-μηχανικός, ο γεωλόγος, ο μηχανικός μεταλλείων, ο γεωπόνος, ο ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας ο ιχθυολόγος, ο δασολόγος, ο ηλεκτρονικός-πληροφορικός λογισμικού κλπ.
Ερευνητικός (Investigative)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον ερευνητικό τύπο υπάγονται άτομα με ευρηματική, ανήσυχη, δημιουργική και κριτική σκέψη, με ιδιαίτερη κλίση στις επιστήμες και την έρευνα. Είναι ανεξάρτητοι, πολυσύνθετοι και διανοούμενοι ως χαρακτήρες, ευρηματικοί, παρατηρητικοί, έως και περίεργοι. Διαθέτουν αναλυτικές, συνθετικές ικανότητες και διακατέχονται από ριζοσπαστική, κριτική και επικριτική διάθεση, είναι εσωστρεφείς, μάλλον απαισιόδοξοι, επιφυλακτικοί και μετριόφρονες.
Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς συνδέει με δραστηριότητες που συνεπάγονται τη συστηματική και καινοτόμο έρευνα, την κατανόηση και τον έλεγχο των φυσικών, βιολογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών φαινομένων.
Ο ερευνητικός τύπος θα μπορούσε να διαχωριστεί σε δύο υποτύπους: α) τον ερευνητικό–θετικό τύπο, με ιδιαίτερες προτιμήσεις και δεξιότητες προς τα μαθηματικά, τη φυσικοχημεία, την τεχνολογία και τα συναφή επαγγέλματα και β) τον ερευνητικό-γραμματικό τύπο, με ροπή προς τις γλωσσικές και γραμματικές δεξιότητες, τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες και τα αντίστοιχα επαγγέλματα και θέσεις εργασίας
Καλλιτεχνικός (Artistic)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι καλλιτεχνικοί τύποι είναι πολύπλοκοι χαρακτήρες, ευαίσθητοι, ατίθασοι και αφηρημένοι, χωρίς τάξη, δυσπροσάρμοστοι και συναισθηματικοί. Είναι εκδηλωτικοί, παρορμητικοί και ευφάνταστοι, συχνά αναποτελεσματικοί αλλά και αυθεντικοί, ιδεαλιστές και ρομαντικοί. Προσανατολίζονται σε ελεύθερες, αφηρημένες και μη συστηματικές δραστηριότητες και προφανώς ενδιαφέρονται και κλίνουν προς τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα.
Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς ενθαρρύνει να θεωρούν τους εαυτούς τους αντικομφορμιστές και ανεξάρτητους χαρακτήρες. Η ιδιαίτερη κλίση, το φυσικό ταλέντο του καθενός προς κάποια τέχνη, προς τη μουσική, τη ζωγραφική, το χορό, το θέατρο τη φωτογραφία, κλπ., αποτελεί κύριο συστατικό του τύπου αυτού και είναι πρωταρχικής σημασίας για μια αξιοπρεπή καριέρα στη δύσβατη, όσο και ενδιαφέρουσα διαδρομή των καλλιτεχνικών επαγγελμάτων.
Κοινωνικός (Social)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όσοι υπάγονται στον κοινωνικό τύπο, είναι κατά κύριο λόγο φιλικοί, συνεργάσιμοι, ευγενείς, εξωστρεφείς, ευχάριστοι, θερμοί και ζωντανοί χαρακτήρες, συνήθως υπομονετικοί, αλληλέγγυοι, εξυπηρετικοί και συγκαταβατικοί. Αναπτύσσουν καλές σχέσεις με τρίτους, διαθέτουν πειθώ, παρέχουν τη συνδρομή τους σε όσους τη χρειάζονται και εμπλέκονται σε δραστηριότητες που συνεπάγονται τις δημόσιες σχέσεις, την επικοινωνία, την πληροφόρηση, την εκπαίδευση, τη θεραπεία, την αλληλεγγύη και την πρόνοια. Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς οδηγεί στο να αναπτύσσουν δεξιότητες επικοινωνίας, κατανόησης και συνεργασίας.
Οι κοινωνικοί τύποι θα μπορούσαν να διαχωριστούν σε δύο υποτύπους: α) τους κοινωνικούς-εξωστρεφείς και τους κοινωνικούς-αλληλέγγυους. Οι πρώτοι χαρακτηρίζονται από δεξιότητες δημοσίων σχέσεων, ικανότητες πωλήσεων και προσωπικής ανέλιξης, η κοινωνικότητά τους δηλαδή συνδυάζεται με σκοπούς, στόχους και προσωπικές φιλοδοξίες. Συναφή επαγγέλματα είναι του στελέχους δημοσίων σχέσεων, του νοσηλευτή, του πωλητή, του δημοσιογράφου, του ψυχολόγου.
Οι δεύτεροι χαρακτηρίζονται περισσότερο από «αλληλέγγυα κοινωνικότητα», από ιδεαλισμό, συναισθηματισμό, γενναιοδωρία, ανθρωπισμό ή ακόμη και αυτοθυσία και ταιριάζουν περισσότερα σε επαγγέλματα εκπαίδευσης, πρόνοιας, υγείας, περίθαλψης, ανθρώπινης συνεργασίας και αλληλεγγύης γενικότερα.
Επισημαίνεται και εδώ ότι επιμέρους χαρακτηριστικά της κάθε προσωπικότητας, όπως τα παραπάνω, μπορεί να ενυπάρχουν ταυτόχρονα σε κλιμακούμενες αναλογίες, σε διάφορα άτομα.
Επιχειρηματικός (Enterprising)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον επιχειρηματικό τύπο υπάγονται άτομα που διαθέτουν ηγετικές ικανότητες, άνθρωποι που είναι φιλόδοξοι, κυριαρχικοί, ενεργητικοί, ανταγωνιστικοί, κοινωνικοί, αισιόδοξοι, αποφασιστικοί και δημιουργικοί. Επιπλέον, μπορεί να χαρακτηριστούν ως επίμονοι, απόλυτοι, ανήσυχοι, δραστήριοι, εξωστρεφείς, ενθουσιώδεις, ριψοκίνδυνοι, επινοητικοί, δυναμικοί, γενναίοι, αλλά και συχνά εγωκεντρικοί, επιθετικοί και αυταρχικοί.
Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς οδηγεί στην ανάπτυξη επιχειρημάτων αλλά και μεθόδων πειθούς και χειραγώγησης τρίτων, ενώ θεωρούν τους εαυτούς τους δημοφιλείς, και γεμάτους αυτοπεποίθηση. Συχνά κρίνουν τον κόσμο απλουστευμένα και συμβατικά, με βάση το κοινωνικό κύρος και την εξουσία.
Είναι προφανές ότι οι επιχειρηματικοί τύποι ταιριάζουν με διευθυντικές και ηγετικές θέσεις και επαγγέλματα, όπου ενυπάρχει οικονομική διάσταση, επιχειρηματικότητα και δυνατότητες ιεραρχικής ανέλιξης π.χ του τραπεζικού και του εμπόρου..
Συμβατικός - Οργανωτικός (Conventional)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι συμβατικοί τύποι αποδέχονται τον καθιερωμένο τρόπο ζωής, τις αποδεκτές αξίες της κοινωνίας και την υφιστάμενη ιεραρχία εξουσίας, είναι αφοσιωμένοι, ευσυνείδητοι με ανεπτυγμένο ιδιαίτερα το αίσθημα της οικονομίας. Είναι επιμελείς, ευπροσάρμοστοι, πειθαρχημένοι, προσεκτικοί, τακτικοί, πρακτικοί, ακριβείς, ψύχραιμοι, συνεργάσιμοι, αξιόπιστοι, συχνά δογματικοί και εσωστρεφείς, ευσυνείδητοι, μεθοδικοί και οργανωτικοί.
Τα άτομα που υπάγονται στον τύπο αυτό, προσανατολίζονται σε δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από τάξη, ακρίβεια και μεθοδικότητα. Το υπερκείμενο εργασιακό περιβάλλον τούς οδηγεί σε καθιερωμένες επαναλαμβανόμενες εργασίες που απαιτούν πειθαρχία, υπολογιστικές, λογιστικές, υπαλληλικές και επιχειρηματικές ικανότητες. Ταιριάζουν με επαγγέλματα όπως ο στρατιωτικός, ο γραμματέας, ο επόπτης, ο αστυνομικός, ο δημόσιος ή ο διπλωματικός υπάλληλος, το στέλεχος επιχειρήσεων, ο βιβλιοθηκονόμος, ο συμβολαιογράφος, ο λογιστής κλπ.
Επισημαίνεται ότι συνδυασμοί προσωπικότητας που αντιστοιχούν σε εργασιακούς ρόλους είναι συνδυασμός περισσότεροι του ενός.
Το εξάγωνο του Χόλλαντ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Για την εύρεση της συγγένειας των διάφορων τύπων, ο Τζον Χόλλαντ έχει αναπτύξει ένα σχήμα εξαγώνου, γνωστό και ως «εξάγωνο του Χόλλαντ», σύμφωνα με το οποίο οι ομοιότητες και οι διαφορές ανάμεσα στους έξι τύπους προσωπικότητας απεικονίζονται με το ακόλουθο σχήμα:
Οι τύποι προσωπικότητας που είναι πιο κοντά μεταξύ τους παρουσιάζουν μεγαλύτερες ομοιότητες. Ο πρακτικός και ο ερευνητικός τύπος π.χ., όπως εμφανίζονται στο πάνω αριστερά και στο πάνω δεξιά μέρος του σχήματος, συνήθως εμφανίζουν περισσότερα κοινά ενδιαφέροντα.
Ενώ αντίθετα, ο πρακτικός και ο κοινωνικός έχουν μεγαλύτερες διαφορές. Ο συμβατικός τύπος έχει συνήθως περισσότερα κοινά ενδιαφέροντα με τον επιχειρηματικό και τον πρακτικό και λιγότερα με τον κοινωνικό, τον καλλιτεχνικό και τον ερευνητικό.
Τα περισσότερα άτομα είναι συνήθως πολυσύνθετοι χαρακτήρες που εμπεριέχουν επιμέρους στοιχεία από τους διάφορους τύπους προσωπικότητας, με περισσότερες ή μικρότερες αναλογίες από τον καθένα.
Η διασπορά και το κατά περίπτωση εύρος του ιστογράμματος με τους τύπους προσωπικότητας, όπως εμφανίζονται στην εξατομικευμένη προσωπική έκθεση, μπορεί να οδηγήσουν σε κατάλληλα συμπεράσματα για το σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού.
Στη θεωρία του Χόλλαντ, αλλά και σε διάφορες άλλες επιστημονικές αναλύσεις έχουν στηριχτεί πολυάριθμες πρακτικές εφαρμογές, με τις οποίες διερευνάται η ανθρώπινη προσωπικότητα και επιχειρείται η συσχέτισή της με διάφορα επαγγέλματα και κατ’ επέκταση με συγγενείς σπουδές και καριέρα.
Τα ερωτηματολόγια και τα Τεστ που εκπόνησε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αποτελούν τα σημερινά εργαλεία του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και βασίζονται στη θεωρία του Χόλλαντ. Με βάση αυτά διερευνώνται τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα, οι επαγγελματικές ικανότητες, η αυτεπάρκεια, οι επαγγελματικές αξίες κ.α του μαθητή που τα συμπληρώνει. Οι υπεύθυνοι στα ΚΕΣΥΠ και στα ΓΡΑΣΕΠ της χώρας είναι αρμόδιοι να βοηθήσουν τους μαθητές να τα αξιοποιήσουν.
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Holland, J. (1959). «A theory of vocational choice».». Journal of Counseling Psychology (6): 35-45. ISSN 0022-0167.
- ↑ Κάντας, Α· Χαντζή, Α (1991). Θεωρίες Επαγγελματικής Ανάπτυξης (Ελληνικά Γράμματα έκδοση). Αθήνα. σελ. 143-146. ISBN 960-7019-29-6.
- ↑ N, Amundson· Harris- Bowlsbey, J (2008). N., J. & S. (2008) «Βασικές Αρχές Επαγγελματικής Συμβουλευτικής» Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Rosili. Αθήνα: Rosili. σελ. 15-22. ISBN 978-960-98476-1-2.
- ↑ Κοσμίδου- Hardy, X, επιμ. (2014). Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός Σχεδιάζω το μέλλον μου» Αθήνα. Αθήνα: Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων. σελ. 81-86. ISBN 978-960-06-0001-8.